TOREUMA

TOREUMA

apud Martialem, l. 4. Epigr. 39. v. 4.

Solus Phidiaci toreuma caeli,

Solus Mentoreos habes labores:

Latinis vox usitata, de vasculo argenteo caelato, proprie sumitur. Est enim τορἐυειν caelare: quod male quidam confundunt cum τορνἐυειν, tornare seu tornô laborare, ut pluribus docet Salmas. ad Solin. p. 1044. Sculpunt enim et caelô laborant οἱ τορἐυταὶ, tornô terunt οἱ τορνἐυταί. Et ἡ τορνεία in ligno praecipue operatut; Caelatura autem vel Τορδτικὴ in argento, aliisque metallis. Hinc et Plin. l. 36. c. 26. in vitro elaborando haec scite distinxit, inquiens: Aliud flatu figuratur, aliud tornô teritur, aliud argenti modô caelatur. Caelata itaque proprie dicuntur vasa aurea vel argentea, in quibus signa vel sigilla extra eminentia caelô expressa sunt. Vide Iac. Oiselium, Notis ad A. Gellium l. 19. c. 9. ubi Anacreon poculum sibi a Vulcano fieri petit, in quo vites uvis refertae et Bacchus cum Amore et Bathyllo uvas calcans, caelata sint, his verbis:

Τὸν ἄργυρον τορἐυσας,

Η῞φαιςτέ μοι ποίηϚον

Πανοπλίαν μὲν οὐχὶ κτλ:

Quod si igitur fictilia quoque vasa τορἐύματα appellari videmus apud Strabonem, l. 8. ubi de Corinthi direptione, intelligenda ea tantum, quae signis caelatis erant aspera. Sic Plinius scribit, fastigia templorum fictilia miris caelaturis fieri solita. Urcei etiam fictiles aliaque vasa cum figuris exstantibus et expressis fiebant, quae τορἐύματα quoque dicta sunt. Idem dicendum de vitreis Alexandrinis, quae similiter caelatis imaginibus aspera erant. At quaecumque laevia et pura, τορἐυματα non sunt, nec quidquam signisicationi vocis huius adeo contrarium, quam quod sine ulla inae qualitate, quam Τόρδτικὴ praestat. Leve nempe et purum, quod non caelatum est, ἀτόρδτον. Iuvenalis, Sat. 9. v. 31.

—— leve argentum venaeque secundae.

Optimum vero ac praestantissimum argentum ad toreumata eligebatur, unde pustulatum, de primae notae argento dicebatur. Est autem argentum pustulatum seu in pustula Salmasio, quod Graeci, τορδτικὸν, Galli en bosse, vocant. At in crystallinis secus erat, uti vidimus supra, ubi de Acentetis. Improprie proin Clemens Alexandrin. τορευτικὸν dixit de eo, qui gemmas in annulis scalpit, cum talis proprie Cavator et Scalptor, non Caelator sit. Non enim τὰ εντυπώματα cavat in gemma Toreutes, sed εντυπώματα, materiam circum excidendo, excitat. Maiori ἀκυρολογίᾳ mediae Latinitatis Auctores toreuma usurpârunt de quovis poculo vel scypho. Martialis, de vitreis, l. 14. Epigr. 94.

Non sumus audaces, plebeia toreumata viri.

Hîc enim non de vitro argenti modô caelato, quod et sigillatum propterea vocat alicubi Appuleius, sed de calicibus e vitro simplice ad usum plebeium factis, sermo est, vide supra voce Audaces. Idem alibi, de fictilibus, l. 14. Epigr. 102.

Accipe non vili calices de pulvere natos,

Sed Surrentinae laeve toreuma rotae.

Laeve certe toreuma, insignis catachresis, ut vidimus. At longius a proprietate vocis abiêre citimae aetatis Scriptores, qui toreuma pro toro et torali dixêre, Salvianus ad Eccl. Cath. l. 4. Sidonius Apollin. Alii. Sed et largius aut aeque largiter errant cum Veteres, tum Recentiores plerique omnes, qui τόρευμα et τόρνευμα, propter dictionum vicinitatem confuderunt, artemque Τορευτικην` seu Tritoriam aut Caelatoriam, cum Τορνευτικῆ seu Tornatoria, eandem fecerunt, ut dictum. A'qua culpa summum Poetam Tornô facili vitem poculis superadditam canentem, sicque tornum pro caelo ponentem, ingenium Poeticae artis absolvit. Uti porro opus τόρευμα, sic artifex Τορευτὴς est, Latinis quoque Toreuta, item Caelator, proxime ad vim vocis Graecae Tritor. Glossae, Tritor, τορευτὴς. Hinc τόρευμα, argentum tritum. Phaedrus, l. 5. praefat. v. 6.

— auro ascripsit Praxitelem suo,

Trito Myronem argento: fabulae exulant

Ideo fugatae. — —

Et certe ipsum tero, venit ab Aeolico τερῶ, quod communiter τορῶ habet, unde τορευτὴς. Quamvis enim et tornatores terant et lapidum tritores, qui Graecis οἱ σμῆκται λίθων, aliter tamen caelô Torentae, aliter tornô Torneutae, aliter limâ Lapidum tritores, terunt, quorum primi ob difficultatem et praestantiam artis, de qua vide supra voce Labor, κατ᾿ ἐξοχην` eam appellationem sibi vindicavêre. Ars ipsa Τορευτικὴ Graecis, Latine Caelatura dicitur, de cuius origine, Auctoribus praecipuis, speciebus, iam diximus supra, in voce Caelare et Caelator, nec non ubi de Anaglyphis. Plura vero hanc in rem, vide apud Salmas. ad Solin. passim, inprimis p. 1044. et seqq.